Terapi Yaklaşımları

Savunma Mekanizmaları Türleri Nelerdir?

Savunma mekanizmaları, psikolojik olarak zorlayıcı veya rahatsız edici durumlarla başa çıkmak için bilinçli veya bilinçdışı olarak kullanılan psikolojik süreçlerdir. Bu mekanizmalar, kişinin rahatsızlık duyduğu düşünceleri, duyguları veya anıları bilinçten uzaklaştırmaya veya değiştirmeye yönelik çeşitli stratejilerdir. Aşağıda, yaygın savunma mekanizmalarının birkaç örneği verilmiştir:

Savunma Mekanizmaları türleri, kişinin kendisini çaresiz hissettiği anlarda ortaya çıkan “kurtarıcı düşünceler” olarak ifade edilebilir. Böylece stresli durumla daha kolay mücadele eder. Savunma mekanizmaları türleri ile ilgili buradaki linkte sizlerle bazı bilgiler paylaşmıştık.

Aslında savunma mekanizmalarının kişinin kendi yaşamında ortaya çıkan kaygı durumlarını bastırmak için bir kurtarıcı rolü olduğunu da ifade etmiştir. Bu kapsamda ortaya çıkan her savunma mekanizması kişi için elbette olumsuz değildir.

Kişinin yaşam akışını olumsuz derecede etkilemediği takdirde savunma mekanizmaları bir yere kadar faydalı olur. Ancak her savunma mekanizması için bunu diyemeyiz. Bu yüzden savunma mekanizmaları türleri nedir sorusuna da yanıt arayalım.

Kaldığımız yerden devam edecek olursak eğer;

Gerileme ( Regression )

Savunma mekanizmaları türlerini ele almaya başlayalım. Gerileme, kişilerin kaygı verici durumlarda kullandığı bir diğer önemli savunma mekanizmasıdır. Kaygı verici anlarda bir önceki  dönemde ortaya çıkan, gelişmemiş, çocuksu davranış biçimlerini ifade eder. Böylece kişi bir önceki dönemde kendisi için güven verici, hoş duygular uyandıran dönemi tekrar yaşamış olur.

Baş edemediği duyguyu bastırır ve hafifletir. Böylece durum baş edebilecek duruma gelir. Gerileme ile ilgili duyduğumuz en yaygın örneklerin başında kardeşi olan bir çocuğun ortaya koyduğu davranışlar gelmektedir.

Bu durumda biz genel olarak kardeş kıskançlığı cümlesini kullanırız. Ortaya çıkan gerileme davranışları aslında bir savunma mekanizmasıdır. Kaygıyı hafifletmek amacıyla bebeksi konuşma, altını ıslatma, küsme, otoriteye karşı gelme gibi durumlar ortaya çıkar. Böylece kişi kendisini güvende hissettiği bir önceki döneme döner.

Yüceltme ( Sublimation )

Savunma mekanizmaları türleri başlığında ikincisi Yüceltmedir. İlkel anlamda kabul edilmeyen  ve onaylanmayan davranışlardan ziyade toplumca kabul görmüş durumları doyuma ulaştırmaya, kabul edilebilir duruma getirme halidir. Yüceltme temelde sağlıklı bir savunma mekanizmasıdır. Bu tür durumlarda kişi dürtüyü engellenmektense ortaya koyar.

Böylece kişide var olan dürtü ya da enerji boşaltılır. Bu enerjinin ortaya çıkış şekli toplum için de faydalı şekilde ortaya çıkar. Kişide var olan saldırganlık dürtülerinin yüceltilmesiyle cerrah ya da sporcu olmak, var olan cinsellikle ilgili yazar ya da ressam olunması bu mekanizmalara örnektir.

Yadsıma ( Denial )

Ego bazı durumları reddetmek ister. Reddettiği davranışlar kendisini daha rahat hissettirecek böylece kaygı durumundan kurtulmuş olacaktır. Bu yüzden yadsıma yani inkar kaygı yaratılan durumun yok sayılmasıdır.

Örneğin ölümcül bir hastalığa yakalanmasına rağmen kişinin çok daha fazla yaşayacağını düşünmesi, ölen birinin ölmediğinin düşünülmesi gibi durumlar söz konusudur. Bastırma savunma mekanizmasından farkı ise kişide kaygı yaratan şeylerin dış dünyadan gelmesidir. Bastırmada kaygı içten gelmektedir.

Düş Kurma ( Fantasy )

Düş kurma savunma mekanizmaları türleri ‘nin bir diğer alt başlığıdır. Kişi doyurulmamış istek ve beklentilerini düş yoluyla tamamlamaya çalışır. Küçük bir çocuğun kahramanlarla kendisini olağandan daha güçlü ifade etmesi örnektir.

Hemen Seans Al

Özdeşleşme ( Identification )

Gelişim sürecinde olan çocuklar bazı durumlarda çevresindeki kişilerle ya da ebeveynleriyle kendilerini özdeşleştirir. Ebeveynlerini kendilerine örnek seçer. Onlar gibi davranır.

Yapma-Bozma ( Undoing )

Suçluluk duygularına karşı ortaya çıkar. Genellikle yapma bozma savunma mekanizmasını ortaya çıkar. Böylece duygu ve düşüncelerin ortaya çıkardığı gerginlik hissinden kurtulma, bu düşüncelerin ortaya çıkaracağı olumsuz durumları engellemedir.

Aklımıza gelen kötü bir şey sonrasında “Allah korusun” demek ya da tahtaya vurmak size yabancı gelmemiş olmalı.

Burada bahsedilen savunma mekanizmaları kişinin kendisini korumaya yönelik ortaya koyduğu korunma yöntemleridir. Bu savunma mekanizmaları temelde herkeste vardır. Ancak yoğunluğunun artması ve kişinin yaşamında olumsuz durumlara neden olması sonucunda problemlerin ortaya çıkmasına neden olur.

Tüm savunma mekanizmalarını özetleyecek olursak eğer;

Diğer savunma mekanizmaları türleri ise şu şekilde:

Mantığa Bürünme: Kişinin başaramadığı bir durum karşısında kendisine uygun bir mantıklı sebep aramasıdır.  “Aslında o kadar da güzel değil” ifadesi , sigarayı bırakırsam kilo alacağım vs.

Yadsıma ( İnkar Etme) : Kişinin kendisine üzüntü veren yaşantıları ve duyguları reddetmesi, görmezden gelmesidir. Travmatik yaşantılarla ortaya çıkar.

Evi terk eden eşinin hala eve geleceğini düşünerek masaya fazladan bir tabak daha koyması

Çevirme-Döndürme (Konversiyon Tepkiler):

Bilinç dışında baskılanan duygu ve düşünceler fiziksel belirtiler şeklindedir. Gerçekte organik bir bozukluk yoktur.

Bayılma, karın ağrısı gibi belirtilerle ortaya çıkar.

Yansıtma: Kişinin kendi hatasını gizleyip, karşıdaki kişiyi suçlaması, kendisinde görmek istemediği özellikleri başkasında varmış gibi anlatması

Eşini aldatan kişinin kıskanç davranışlarının daha da artması, aldatılacağını düşünmesi

Saplanma: Gelişim dönemlerine saplanması, takıntılara devam etmesi.

Yetişkin bireylerin annesine ya da babasına aşırı düşkünlüğünün devam etmesi, parmak emme davranışının devam etmesi

Yer-Yön Değiştirme: Tepki gösterilemeyen durumlarda tepkinin ve öfkenin başka kişilere yönlendirilmesidir.

İş yerinde problem yaşayan birinin patronuna olan öfkesini çocuklarına yönlendirmesi

Pollyannacılık: Bireyin karşılaştığı her kötü durumdan iyi bir sonuç çıkarmasıdır.

Savunma mekanizmaları her zaman olumsuz bir durum değildir. Bazı durumlarda baş etme mekanizması olarak da ortaya çıkar.

Savunma mekanizmaları genellikle bilinçli olarak kullanılmazlar ve kişinin farkında olmadan gerçekleşebilirler. Ancak, savunma mekanizmaları uzun süreli kullanıldığında sağlıklı ilişkileri etkileyebilir ve kişinin duygusal ve psikolojik ihtiyaçlarını gidermesini engelleyebilir.

Profesyonel destek alarak savunma mekanizmalarını fark etmek ve daha sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirmek mümkündür.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir